2012-2013'te altın yükseliyor diye altın alanlar hala zararda (Bknz. dolar bazında 10-15 senelik altın fiyatları), (3) Altının 6 ay sonra dolar bazında bugün olduğu fiyattan yüksek olacağından eminseniz şirketlerimi satıp altın alayım. Ama Trump fikir değiştirir de fiyatlar düşer ve 20 sene yine aynı yere gelmezse bozuşuruz.

Medya ekonomi ve yatırım tavsiyelerini alabileceğiniz en iyi yer değil.  Medyada gördüğünüz her uzman da uzman değil. Gerçek uzmanlardan çok az sayıda var. Onların zaten keyfi yerinde. Sormazsanız size doğru bilgiyi getirme gibi dertleri yok.

Ama "herkes yapıyorsa bir bildikleri var" değil mi?
Değil:

Az bilsek de konuşuruz.

Haftalık emekli çalışanlardan oluşan felsefe sohbet grubumuzda (bildiğiniz sohbet gruplarından değil, yanlış anlaşılmasın), geçen konu anarşizme geldi.  Arkadaşlara "Bu anarşizmi duydum ama ne olduğunu bilmiyorum siz biliyor musunuz, bana anlatır mısınız?" diye sordum.

Herkes "dakikalarca" anarşizmi bana anlattı. Fakat ben anlamadım. "Sabah kalkınca işe gidiyor muyum? Kahvaltı için sütü mü kimden alıyorum? Mahkeme var mı, biri hırsızlık yaparsa ne oluyor? Çöpleri kim toplayacak?" gibi bir sürü sorum cevapsız kaldı.

Sonunda dönüp dedim ki. Arkadaşlar öyle görülüyor ki, bırak uzman olmayı, hiçbirimiz anarşizmi okumamışız, sadece kulak dolgunluğu ile konuşuyoruz. 
Ama Allah bize az bilgiyle de fikir beyan etme yetisi vermiş. Ondan yine anladım ki, insanlar az bildikleri şeyler hakkında bile uzun uzun konuşabiliyorlar. Hatta, uzmanına danışmadan, karar alıyorlar.

Lütfen sırf komşunuz Ayşe Teyze altın alıyor diye gidip altın almayın.

Bilmediğiniz şeyleri araştırın ve gerçek uzmanlarına danışın (ben bilmediğim şeyleri bilmediğimi kabul ediyorum ve gururumu yenip bildiğinden emin olduklarıma danışıyorum) (başarılı biri olarak her konuda uzman olamayacağımı içselleştirmem zaman aldı).

Savaş çıkacak mı?

Bir kere öncelikle söyleyeyim savaş çıkarsa paranızdan önemli başka şeylerle meşgul olmanız gerekecek. Hukuk düzeni kalmazsa askerler evinize girip orada, karınızla beraber, yaşamaya karar verebilirler.

Savaş çıkmayacak. Çıkarsa 4 milyar insan hem savaş süresince hem de savaştan sonra alıp satmaya devam edecek. Şirketlerin bir kısımı (1. ve 2. dünya savaşında olduğu gibi) batacak, birçoğu üretmeye devam edecek.

(3. dünya) savaşı çıkarsa ben hisselerimi bozmayacağım (Warren Buffett, Bill Gates, İngiltere Kraliçesi, ve Rockefeller'lar da). Belki bir iki değişiklik yapabilirim.  Okuduklarım gösteriyor ki, savaşta da en iyi yatırım, işe yatırım.
Sağlığım yerinde kalırsa günlerimi (2. dünya savaşında Londralıların Alman bombardımanı sırasında Londra metrosunda yaptıkları gibi) sevdiğim bir iki insanla simit yiyip sohbet ederek geçirme planım var.

Kapitalizm bitecek mi?

Bu kapitalizmden neyi kasıt ettiklerini anlamıyorum.  Bana sorarsanız 4 milyar insan olduğu sürece, ticaret olacak. Akıl ve akılcı davranış olacak.
Savaşta da üretim olacak, savaştan sonra da.

İşlerim çok sıkıntıda

2001'de Siteleri gezerken tüm dükkanların kepenklerinin kapalı olduğunu görmek beni derinden üzmüştü. Sonra 2008'de aynı şeyi yine yaşadım.  Hayat (ve iş adamlığı) bir maraton. Musluk bazen çok akacak, bazen az akacak. Yeter ki beni zamanında dinlemiş olup çok borçlanmamış olun (Çıplak yüzdüğünüz deniz çekildiğinde belli olmasın). Krizdeyseniz (kriziniz) 1-2 seneye geçecek. İnsanlar para tutmamaya ve yeniden harcamaya başlayacaklar.
Ama kabaca 10 sene sonra yine benzeri şeyler yaşanacak. Eskiler bilirler.

1997’de ODTÜ Endüstri'den mezun olduğumda, babam gibi, hayat boyu aynı işte çalışıp emekli olacağımı sanıyordum. Son 20 senedir ben de dahil en az 1-2 senesini işsiz geçirmemiş bir endüstri mühendisi arkadaşım yok. 1997'de işe başladığı şirkette 2020 itibariyle hala çalışmakta olan tek kişi de yok. Yeni dünya bu. Müdürken bir anda garson olmaya sonra tekrar müdür olmaya hazırlıklı olmanız gerekiyor.

Arkadaşım Hakan 7 senedir borçla 200 bin liradan aldığı 3 hafriyat kamyonunu geçenlerde sattı (ben Visa'ya yatırım yap demiştim o hafriyat işine girdi). Aldığı fiyatın yarısına (Öyle ya iş yokken kamyon da satılmıyor).
Ona 3 kere 500 kişilik şirketler kurup battıktan sonra son krizde bizim döküm atelyesine gelip işçi olarak çalışmak için başvuruda bulunan işadamını anlattım.      

Umutsuzluğa kapılmayın. Sıkıntıda olan tek siz değilsiniz. En büyük sıkıntı yüksek ihtimalle sizin sıkıntınız da değil. Metin olmaya ve krizin bitmesini beklemeye gayret edin. 
Hayat zor. Dedeler ve babalarımızın ki de zordu. Bizimki de, zaman zaman, öyle olacak.

Merhametin önemi
Geçen Youtube'da bir arkadaşın röportajını gördüm. Devletten, öğretmen olmak üzere, üniversiteye gitmek için 36 bin lira borç almış. Üniversiteye girmiş ve bitirmiş. 10 senedir bulaşılıkçılık yaparak borcunu geri ödüyor. Ama 1 sene daha atanamazsa zaten hakkını yitiriyormuş.

Zor zamanlarda etrafla empati kurmak akıl sağlığınızı korumak için önemli. Ben lüks sevmiyorum biliyorsunuz. Biri elinden geleni yapmasına rağmen açken yanından Porsche ile geçme işini hiç anlamadım. 
Aslında her zaman (özelde herkes sıkıntıdayken) mütevazi yaşamak sizi güçlendiriyor.

Dr. Erkin ÖLMEZ
erkin.olmez@gmail.com