"İzmit, Türkiye'nin en kıymetli ve en mühim bölgelerinden birisidir.

Çok mühimdir, çok güzel bir koyun sahilinde kurulmuştur.

Etraf ve havalisi cennet gibidir. Verimlidir, bereketlidir, kaynakları zengindir…..”

Mustafa Kemal ATATÜRK

ATATÜRK CUMHURİYETİ İZMİT'TE İLAN ETTİ

İzmit’e hâkim bir noktada ziyaretçilerini karşılar Kasr-ı Hümayun. Bu gösterişli yapı, aslında bir av köşkü olarak inşa edilmiştir. İlk köşk, IV. Murat döneminde ahşap olarak inşa edilir. Ama sonraki yıllarda deprem, yangın gibi afetler neticesinde zarar gören köşk, tekrardan yapılmıştır. Son halini Sultan Abdülaziz Döneminde alan bu köşk, sadece Osmanlı’nın son dönemlerine şahitlik etmekle kalmamıştır. Aynı zamanda cumhuriyetin ilk kuruluş fikri de bu köşkte dile getirilmiştir.

Yarım asrı aşan hayatında Mustafa Kemal Atatürk’ün yolu Kocaeli, İzmit’ten 52 kez geçmiştir. Atatürk’ün beşinci kez İzmit’e yolu düştüğünde bu ülkenin kaderi toptan değişmişti. Büyük Zafer’in kazanılmasından sonra 16 Ocak 1923’te Kocaeli’ye gelen Atatürk, İzmit’teki Kasrı Hümayun’da bir basın toplantısı düzenledi. Atatürk’ün 35 gün süren yurt gezisinin ilk parçası olan İzmit Basın Toplantısı, Cumhuriyet’in ilan edileceğinin ilk müjdesini de vermesi açısından da ayrı bir öneme sahiptir.

Büyük Millet Meclisi Hükûmeti’nin İstanbul Temsilcisi Dr. Adnan Adıvar ve eşi Halide Edip Adıvar aracılığıyla İstanbul kökenli gazetelerin yazarları İzmit’e davet edilmiştir. Basın toplantısına katılan gazeteciler arasında Vakit başyazarı Ahmet Emin Yalman, Tevhid-i Efkâr başyazarı Velid Ebüzziya, İleri başyazarı Suphi Nuri İleri, İkdam yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Tanin yazarı İsmâil Müştak Mayokan, Akşam yazarı Falih Rıfkı Atay ve Yenigün başyazarı Yunus Nadi Abalıoğlu’da vardır.

Kasr-ı Hümayun’un alt katındaki büyük salonda saat 21.30’da başlayan ve yaklaşık altı saat süren toplantıda Atatürk gazetecilerden aldığı sorulara göre konuşacağı konu başlıklarını belirlemiştir. Toplantıda Misak-ı Millî’ye göre Batı Trakya’nın konumu, barış ve Lozan Konferansı, hükûmet merkezinin neresi olacağı, TBMM’nin içyapısı ve işleyişi, kadınların milletvekili olup olamayacakları, nüfus ve göç sorunları ve Türk dış politikasına gibi konularının üzerinde durulmuştur. 2007 yılında restore edilerek ziyarete açılan köşk, bu tarihi günü unutturmamak için yeniden düzenlenmiştir. Köşkte Atatürk’ün Savarona gemisinde kullandığı sehpa ve telefonu, abajuru, deriden yapılmış dinlenme koltuğu, satranç masası gibi eşyaları yer almaktadır. Ayrıca Atatürk’ün ilk basın toplantısının yapıldığı basın mensuplarının isimlerinin bulunduğu temsili toplantı masası da müzede bulunmaktadır.

Atatürk’ün Kocaeli’deki izleri bununla sınırlı değildir. Kasr-ı Hümayun’un çok yakınında bulunan “Atatürk ve Redif Müzesi” de Atatürk’ün birçok eşyasını bünyesinde barındırmaktadır. Redif, Osmanlı İmparatorluğu’nda askerlik görevini yerine getirdikten sonra yedeğe ayrılan er anlamına gelmektedir. Redif Teşkilatı’nın birinci merkezi İzmit’tir. 2012 yılından beri “Atatürk ve Redif Müzesi” olarak faaliyet gösteren İzmit Redif Dairesi, ilk olarak Sultan Abdülaziz döneminde Kasr-ı Hümayun ile birlikte yaptırılmıştır. Bu müzede Mustafa Kemal Atatürk'ün Savarona Yatı'nda kullandığı eşyalar, Atatürk ve silah arkadaşlarının fotoğrafları, Atatürk’ün 1922 yılında İzmit ile ilgili söylediği sözlerin aktarılmış olduğu pano dışında askeri merasim ürünleri, silahlar, kılıçlar, gümüş ve kıyafet gibi eserler ziyaretçileri beklemektedir.

Kocaeli’nin Atatürk’ün hayatındaki bir başka önemi de onun yaşarken yapılan 45 heykelinden birine ev sahipliği yapmasıdır. Nijad Sirel tarafından 1933 yılında yapılan ve Kocaeli’de inşa edilen ilk heykel olan Atatürk Anıtı, cumhuriyetimizin onuncu yıldönümünde Kocaeli Vilayeti’nin ve İzmitlilerin gayretleriyle yapılmış; İzmit’in en güzel noktası olan Saat Kulesi ve Saray civarında bir tören alanı yapılarak bugünkü yerine yerleştirilmiştir. İstanbul-Ankara arasında tren ile seyahatleri esnasında bu anıtı gören Atatürk, bundan memnun olmuş ve İzmit halkına teşekkür etmiştir. Atatürk’ün yolu daha sonra da defalarca İzmit’ten geçmiştir. Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, son yolculuğuna da İzmit’ten uğurlanmıştır.

10 Kasım 1938'de sabah saat 09.05’de Dolmabahçe Sarayı’nda vefat eden Atatürk’ün aziz naaşı, 19 Kasım 1938’e kadar Dolmabahçe Sarayı’nda katafalkta kalmıştır. 19 Kasım sabahı 08.10’da cenaze namazı kılındıktan sonra naaş Haydarpaşa önünde demirli bulunan Yavuz gemisindeki katafalka yerleştirilmiştir. Yavuz ile yola çıkan Atatürk’ün naaşı onu Ankara’daki ebedi istirahatgâhına götürecek özel bir trenin beklediği İzmit’e götürülür. İzmitliler, ay yıldızlı Türk bayrağına sarılı tabutu gözyaşlarıyla karşılarlar ve aynı gün saat 22.00’de Atatürk’ü İzmit Garı’ndan Ankara’ya son yolculuğuna uğurlarlar.

Atatürk’ün hayatında önemli bir yer tutan kadim şehir Kocaeli, şanlı tarihimiz açısından birçok önemli olaya şahitlik etmiştir. Belki de cumhuriyet tarihindeki en önemli gelişmelerden biri olan İzmit Basın Toplantısı, bunların başında gelmektedir. Atatürk’ün ilerde kuracağı sarsılmaz devletin temellerinin atıldığı bu tarihi gün, şimdilerde Basın Onur Günü olarak kutlanmaktadır.