Gebze’de su dendiğinde akla ilk olarak Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın kethüdası İbrahim Paşa tarafından 1664 yılında yaptırılmış olan çeşme gelir. Çarşı Çeşmesi olarak da anılan bu tarihi yapının önünden her gün binlerce insan geçer, yüzlerce kişi bu çeşmenin serin suyundan faydalanır. Ama bölgedeki su medeniyetinin izlerini araştırdığımızda başka tarihi yapılara da rastlanır. Mesela bu çeşme ile aynı yıllarda yaptırılan 4 asırlık Gebze Tarihi Su Dolabı, 2018 yılında restore edilerek ziyarete açılmıştır.

Binlerce yıl önce suyun yönetimi, depolanması ve dağıtımı birçok medeniyetin gelişmesine yön vermiştir. Tarihin doğuşundan beri ekonomik, sosyal, kültürel ve ekolojik birçok karar suya göre verilmiştir. Dünyanın birçok noktasında inşa ettiği su kemerlerini düşündüğümüzde Roma İmparatorluğu’nun suya verdiği önem apaçık bir şekilde ortadadır.

Gebze’de Çarşı Hamamı olarak da anılan tarihi Çoban Mustafa Paşa Hamamı’nın arka kısmında bulunan su sarnıcı, tonozunda yapılan çalışmalar sonucunda 10-12. yüzyılları arasında Bizans dönemine tarihlenmektedir. Doğal kayaya oyularak inşa edilen sarnıcın ise çok daha eski tarihlerde yapıldığı düşünülmektedir.

Su sarnıcı, Bizans döneminde yapılsa da Osmanlı döneminde de etkin bir şekilde kullanılarak  şehirleşmeye yön vermiştir. Çoban Mustafa Paşa Külliyesi’ne ait han ve hamam gibi yapılara su ulaştırılmasında önemli bir görevde bulunan su sarnıcının 20. yüzyılın son çeyreğine kadar kullanılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Gebze Belediyesi’nin restorasyon çalışmaları sonucunda ziyaretçiyle buluşan Gebze Sarnıç, 245 metrekarelik cam seyir terası ile de etkileyici bir görünüme sahiptir. Cam seyir terası, yapının koruma altına alınmasını sağlamak dışında, yaklaşık 22 metre derinliğe kadar ulaşan sarnıcın üzerinde gezmek konusunda da ziyaretçilerine eşsiz bir deneyim sunmaktadır.

Sarnıç etrafından yapılan kazılarda ortaya çıkarılan künk su yolları ise Konya’daki Karatay Medresesi’nde sergilenen Selçuklu dönemine ait su künkleri gibi cam döşeme içerisinde sergilenmektedir. Bu su yollarından bir tanesi sarnıcın yanı başında bulunan Çoban Mustafa Paşa Hamamı’na, bir başkası ise İbrahim Paşa Çeşmesi’ne doğru uzanmaktadır. (UĞUR TATAR)