Yorgunluk, Multipl Skleroz’un (MS) belirtilerinden en sık görüleni. MS’lilerin yüzde 75-95’i tarafından dile getirilen ve yine hastaların yaklaşık yüzde 50-60’ının hastalık derecesinden bağımsız olarak en önemli sorun olarak gördükleri yorgunlukla başa çıkmanın yollarını Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Söğütözü Hastanesi Nöroloji Bölüm Başkanı Uzm. Dr. İhsan Özcan Ertürk anlattı.

Multipl Skleroz ya da halk arasında bilinen adıyla MS’in Türkiye’de görülme sıklığı artıyor. Nadir bir hastalık olarak literatüre giren MS’in, ülkemizde 50 binden fazla kişide görüldüğü tahmin ediliyor. Artış hızı, çevresel etkenler ve genetik yatkınlıkla açıklanıyor. Merkezi sinir sistemini etkileyerek hastanın yaşam kalitesini bozan bir hastalık olan MS’in, gözle görülmeyen en önemli belirtilerinden biri yorgunluk.

YORGUNLUK NEDİR VE MS HASTALARINDA NASIL GÖRÜLÜR?

Yorgunluk, herkes için ‘günlük aktiviteler sırasında birey tarafından algılanan fiziksel ve/veya zihinsel enerjinin subjektif azlığı’ şeklinde tanımlanıyor. Ancak MS hastaları yorgunluğu farklı şekillerde yaşayabiliyor. Bazıları sadece aşırı yorgunluk ve halsizlik hissederken, bazılarında görmede problemler, kas spazmları dolayısıyla hareketlerde zorluk gibi semptomlar görülebiliyor.

MS hastalarında yorgunluk iki sebeple oluşuyor. Birincil sebep, merkezi sinir sisteminin hasar görmesi. Vücut bu hasara, hareketlerde yavaşlama ve yorgunlukla karşılık veriyor.

LOŞ IŞIK VE SICAK ORTAM DA YORUYOR

MS’den kaynaklanmayan, ikincil sebeplere dayalı yorgunluğun sebepleri de şöyle sıralanabiliyor:

Uykunun bölünmesi: Spazmlar, ağrı, gece tuvalet gereksinimi, depresyon gibi nedenlerle uykunun bölünmesi yorgunluk yaratabiliyor.

Enfeksiyon: Birçok enfeksiyon nedeniyle MS yorgunluğu oluşabiliyor.

Aşırı çaba: Koordinasyon ve hareket etkilenmişse vücudun çok basit gibi görülen hareketler için daha fazla efor harcaması nedeniyle yorgunluk gelişebiliyor.

İlaç tedavisi: İlaçların birçoğu yan etki olarak uyuşukluk ve yorgunluk yapabiliyor.

Depresyon: Sinirlerin zarar görmesi veya MS’i kabullenme sürecindeki duygusal nedenlerle de yorgunluk hissedilebiliyor.

Çevresel faktörler: Çalışma ortamının ısısı ve aydınlatması çok önemli. Zayıf ışıkta görebilmek için daha fazla efor harcamak gerekiyor. Ayrıca ısı, genellikle yorgunluğu artırıyor.

SADECE HASTALAR DEĞİL, YAKINLARI DA BUNLARI BİLMELİ!

MS hastalarının yorgunlukla mücadelesinde hastanın çevresindekiler de bilinçlendirilmeli çünkü kimi zaman yorgunluğun hastayı nasıl etkilediğini anlayamadıkları için, kişisel ilişkiler etkilenebiliyor.

İlaç tedavisi: MS yorgunluğu sinirlerde hasar nedeniyle oluştuğu için, normal yorgunluk için kullanılan ilaçlar ve yöntemler kullanılamıyor. Hasta için en uygun ilaç ve doz, hekim tarafından belirlenmeli.

İlaçsız tedaviler: Hastanın günlük alışılagelmiş programını değiştirmek, yorgunluğu azaltmaya yardımcı olabiliyor. Bu değişiklikleri yaparken hastanın doktoru, fizyoterapisti ve MS hemşiresi ekip olarak çalışmalı.

YAĞLI VE SICAK YEMEYİN, EGZERSİZ YAPIN

Fizyoterapi: Fizyoterapi, kasların gevşemesine ve kuvvetlenmesine yardımcı olurken, eklemler daha rahat hareket eder ve dolaşımda da artma olur. Hastaya özgü bir aerobik programının hazırlanması da yorgunlukla mücadelede başarılı olabiliyor.

Dinlenme-gevşeme: Eğer yorgunluk düzenli formda ise en iyisi, yorgunluk en kötü duruma gelmeden önce dinlenip vücudunuzun kendini daha çabuk toparlamasını sağlayabilirsiniz.

Günlük aktiviteleri sıraya koyma: Eğer günlük alışkanlıkların ve işlerin listesi yapılırsa öncelikli olanları ayırabilirsiniz. Öncelikli olmayanlar ertelenebilir veya iptal edilebilir. Günlük aktivitelerin sıraya konmasında hastanın çevresindekilerin iş birliği şart ve bu değişikliklerin hastaya sağlayacağı avantajları herkesin anlaması gerekiyor.

Günlük aktivitelerin planlanması ve düzenlenmesi: Her şeyi bir seferde yapmaktansa, bu işleri dengeli bir şekilde yapmalısınız. Yorgunluğun minimum olduğu zamanlarda en öncelikli ve önemli işler yapılıp diğerleri ertelenebilir.

Organizasyon: Günlük işler, enerjiyi en düşük seviyede harcayarak, en çok verim alacak şekilde yapılmalı. Uzaktan kumanda aletleri ve telsiz telefonlar gibi işleri kolaylaştıracak şeyler kullanabilirsiniz.

Pozisyon: Uzun süreli işleri yaparken ayakta durmak yerine oturun.

Sağlıklı beslenme: Yağlı ve sıcak yemekler yerine az yağlı diyetler, yorgunluk seviyesini düşürmeye yardımcı olur. Alkol ve sigara yorgunluk hissini artırır.