FİNLANDİYA’DA 170 YILLIK TÜRK İSLAM MEDENİYETİ TARİHİNİN BELGESELİNİ ÇEKECEĞİZ

22 Eylül 2023 Cuma 16:55

25 Yıllık gazeteci ve televizyoncu arkadaşım Karabük Bizim Radyo ve TV’nin sahibi Mehmet Çetinkaya arkadaşımın organizasyonu ile İskandinav ülkeleri içinde önemli yeri olan Finlandiya’da giderek, 1830’da Tatar Kazan Türkleri tarafından 170 yıl önce kurulan Türk İslam medeniyeti tarihini belgeselleştireceğiz. Helsinki'de de çok sayıda Türk yaşıyor. Orada yaşayan Türkler ile de görüşmeler yapacağız.

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid032gCdypxfiLsugYa8U6JRMvUqwzRNbmqx2pUxyRSUyFdcbH1HZZnoDyEZiLAQEfY7l&id=1604640721&mibextid=WiMSqg

FİNLANDİYA TÜRKLERİ VE 1830’DA KURULAN TÜRK İSLAM KÜLTÜR MERKEZİ

Bugün, Finlandiya'da yaşayan Türklerin yüzde 99’u kültürce Kazan Türklüğüne mensup kimselerdir. Ancak bunlar Kazan ilinin merkezinden olmayıp bu ilin batı cihetine düşen Nijninovgorod (bugünkü Gorkiy) vilâyetinin Sergeç ilçesindeki Yanapar (Aktok) köyünden gelmişlerdir. Kendilerine has şive ile konuşan ve Kazanlıların Mişer boyunu teşkil eden Türk zümresindendirler. Mişer şivesi Çağatay-Kıpçakçadan ziyade, Oğuz-Türkmen lehçesini andırmaktadır.

Bugün Finlandiya'daki Kazanlıların yarısına yakın bir kısmı Helsinki'de yaşamaktadır. Diğerleri Tampere, Javenpaa, Turko-Abo, Koka gibi şehirlerde oturmaktadırlar.

Finlandiya, 19. yüzyılın başında Rusya’ya bağlı olarak idare edilmeye başladıktan sonra Şimal Türkleri ticaret maksadıyla buradan itibaren de yerleşmeye başlayarak, ailelerini de yanlarına çağırmışlardır.

1830 yılından beri Finlandiya'da bir İslam Cemaatı’nin mevcut olduğu bilinmektedir. O tarihte Finlandiya, Rusya’ya bağlı bir muhtariyetle idare edilmekteydi. Bu sebeple de, İslâm Cemaati Şimal Türklerinin dinî işlerini idare eden Ufa şehrindeki Müslümanların “Merkez-i Diniye Nezareti”ne bağlı olup, o zamanki Muhtar Finlandiya Hükümeti tarafından tasdik edilmemiş, gayrî resmî olarak faaliyette bulunmuştur.

Birinci Dünya Harbi'nden sonra, 1917’de Finlandiya’nın istiklâlini kazanması ve yeni anayasanın ilanı üzerine, İslam Cemaati yeniden teşkilatlanmak durumunda kalmış ve "Ufa Müslümanlarının Merkez-i Diniye Nezareti"nden ayrılmıştı.

Finlandiya'ya yerleşen Kazanlılar, kendi, milli örf ve adetlerini, dini işlerini, sosyal problemlerini halletmek için teşkilatlanmaya başlamışlardır. O sıralarda Finlandiya’da misafir olarak bulunan Sadri Maksudi Atsal Bey bu teşkilatın nizamnâme tasarısını hazırlamış ve 1925 yılında “Kazan Türkleri Finlandiya Cemaati İslâmiyesi”ni kurmuşlardır. Bu cemiyet, Fin Hükümetince de tescil ve tasdik edilmiştir. Nizamnâmeye göre, bu teşkilat Finlandiya'da yaşayan bütün Müslümanların milli-dini işlerine bakacak, çocuklarına milli-dini terbiyenin esaslarını sağlamak üzere gerekli tedbirleri alacaktır.

(Kaynak https://turkalemiyiz.com/Home/Getmedeniyet?categoryid=2&aid=625)

FİNLANDİYA TÜRK BİRLİĞİ KURULUYOR

Fin hükûmeti nezdinde sivil, dinî, kültürel meselelerini temsil ve millî varlığını sürdürebilmek üzere gerekli siyaseti ve faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere 1925’te Finlandiya Cemaat-i İslâmiyesi olarak örgütlenen Finlandiya Türkleri, 1935 yılında ise Finlandiya Türkleri Birliği’ni kurmuşlardır. Söz konusu dönemde nüfusları hakkın- da kesin bir rakam verilemeyen Finlandiya Türkleri Helsinki, Abo ve Tampere’de hâlâ varlıklarını sürdürmektedir. Finlandiya Türkleri millî kimliklerini korumak üzere kurdukları bu örgütlerle okullaşma işini ilk sorun olarak görmüşlerdir. Bu yönde Tampere’de 1930’da kurulan Fin-Türk Halk Mektebini Himâye Cemiyeti, kurulacak ilk mektebe Cumhuriyet hükümetinden öğretmen istemek suretiyle ilk teması da sağlamıştır. 1923 ve sonrası yeni Türkiye’nin geçirdiği kökten değişimi izleyen Finlandiya Türkleri, bu noktada mektepleşme meselesinde Türkiye Cumhuriyeti’nden destek ve yardım almak üzere harekete geçmişlerdir.

(Kaynak https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1224-published.pdf)