Tarihi Eserleri ile Semerkant, İpek Yolu’nun en önemli merkezi konumunda. İslam medeniyeti ile 7.Yüzyılda şereflenen Semerkant, tarihi eserleri, Kültürel mirası ile çok önemli bir yer. 2700 yıl önce kurulan bu tarihi şehir, Unesco tarafından koruma altına alındı.

Semerkant’da bir birimden ihtişamlı tarihi eserleri ziyaret etmeden, Semerkant’la ilgili bilgileri sizlerle paylaşıyorum:

SEMERKANT HAKKINDA BİLİNENLER VE AZ BİLİNENLER

Özbekistan’ın güneyinde bulunan Semerkant, Taşkent’in 275 km güney batısında yer almaktadır. Zeravşan Irmağı’nın vadisinde bulunmaktadır. Nüfusu yaklaşık 500 bin kişidir. Önemli bir sanayi merkezidir. UNESCO tarafından dünya miras listesinde yer almaktadır. Semerkant, eski Farsça’ da “Taş Kent” anlamına gelirken, eski Türkçe’ de temiz kent anlamına gelen “Semizkend” diye adlandırılmıştır. Şehir Babil ve Roma ile aynı yaştadır.

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Semerkant, M.Ö. 14. yüzyılda Zeravşan Nehri’nin verimli ovasında bir vaha şehri olarak Persler tarafından kurulmuş ve 1000 yıl boyunca Perslerin egemenliğinde kalmıştır.

 Semerkant şehrinin girişinde, yüksek tepelerde MÖ.7 ile 2. yüzyıllara tarihlenen Afrasiab denen antik yerleşimin efsanevi kral Turan tarafından kurulduğu bilinmektedir. M.Ö. 329’da Büyük İskender, Pers hükümdarı Darius’u mağlup edip Semerkant’ı kendi toraklarına katmıştır. 712‘de Müslüman Araplar tarafından fethedilmiştir.

İslâm dünyasında ilk kâğıt değirmeni Semerkant’ta yapılmıştır. Bu icat Haçlı Seferleriyle Avrupa’ya taşınmıştır.

M.Ö 7 yüzyıldan sonra Semerkant Türklerin egemenliğine geçmiş, Alp Er Tunga bölgenin komutanlığını yapmıştır.

13. yüzyılda Semerkant Cengiz Han tarafından ele geçirildikten sonra yakılıp yıkılmıştır. 1370 yılında bölgenin komutanı olan Timur kendini Moğol hükümdarı ilan edip başkenti Semerkant’a taşıyarak bu şehri baştan aşağı yeniden kurmuştur.  1784 yılında Semerkant, Buhara Emirliğinin merkezi olmuştur.

1868‘de Ruslar bölgeyi ele geçirerek Türkistan’a bağlanmıştır.

1924‘ten sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti‘nin Özbekistan eyaletinin başkenti olmuştur. 1930 yılında başkentliği Taşkent’e kaptırmıştır

Şehrin merkezinde ana caddede bulunan Timur heykelinin yanında mavi kubbelerin altında Timur ve yakınlarının mezarı bulunmaktadır. Timur 35 yıllık saltanatı boyunca çıktığı 15 seferden dönüşte ele geçirdiği şehirlerin ünlü mimarlarını toplayıp Semerkant’a getrmiş ve kenti baştan aşağı mimari eserlerle süslemiştir. Özellikle Taşkent, Buhara, Semerkant gibi bütün büyük şehirlerin merkezleri, Ortaçağ döneminden itibaren “Registan” olarak adlandırılmıştır.

Uluğ Bey Medresesi 1417-1420 yılları arasında yapılmıştır. Registan meydanının batı kısmındadır. Burada 110 tane öğrenci yaşayabilecek şekilde 54 hücre ve büyük bir bahçe bulunmaktadır. Medresede astronomik gözlemler yapmak için bir platform bulunmuştur. Uluğ Bey, ölümüne kadar burada matematik ve astronomi dersleri vermiştir. Medrese yapısı, Uluğ Bey’in astronomiye olan tutkusunu sembolize eder. Kapı üzerindeki on yıldız, uzayı sembolize etmektedir. Ayrıca geometrik desenlerde kullanılmıştır. Medreseye 15 metre yükseklikteki bir kapıdan girilir ve bu kapının bizzat Uluğ Bey tarafından tasarlandığı söylenir. Medresenin içinde Uluğ Bey’in bir de heykeli bulunmaktadır.

Semerkant çok özel fırınları ve ekmekleriyle de meşhur bir yer. Meydanın hemen arkasındaki Semerkant çarşısı geleneksel ürünleri satmaya devam etmektedir.

Timur çok sevdiği eşine sevgisini ifade etmek için bu meydanın az ilerisine Bibi Hanım camisini yaptırmıştır. 5 yılda yapılıp 1404 yılında tamamlanan bu Doğu’nun en büyük camisi olması için inşa edilen binada 15 bin işçinin yanında 100’den fazla da fil kullanmıştır. Binaya filler rahat girebilsin diye kapı oldukça büyüktür.

Yapılan 60 metre yüksekliğindeki orijinal kubbe 17, yüzyılda çökmüştür ve günümüzdeki kubbe sadece 30 metredir.

Timur’dan sonraki en önemli hükümdar aynı zamanda bir bilim adamı olan Uluğbey’dir. Timur’un torunu olan Uluğ Bey döneminde Semerkant çağının en önemli bilim ve kültür merkezi haline gelmiştir.

Uluğ Bey rasathanesi Semerkant merkeze yaklaşık 3 kilometre uzakta bir tepe üstünde 1428 yılında yapılmıştır. Uluğ Bey oğlu tarafından devlet işleriyle ilgilenmiyor diye öldürüldükten sonra fanatik dinciler tarafından yerle bir edilmiştir. 40 metre yüksekliğinde 46 metre çapında olduğu tahmin edilmektedir. Uluğ Bey dünyanın güneş etrafında döndüğünü Kopernik’ten 60 yıl Galileo’dan 200 yıl önce bulmuştur. İlk yıldız haritasını yapmıştır. Aya ilk ayak basan Neil Armstrong ay yüzündeki 3 kraterden birine Uluğ Bey adını vermiştir.

Rasathane yıkılırken kaçan öğrencilerinden Ali Kuşçu Fatih Sultan Mehmet’in himayesine girmiş yanında kaçırabildiği kitaplar yüzyıllarca kaynak kitap olarak kullanılmıştır.

İmam Buhari, Müslüman dünyasının en önemli hadis uzmanı kabul edilmektedir. 870 yılında ölümü sonrası Semerkant’a 25 km uzaklıktaki türbeye gömülmüştür ve Orta Asya’nın en önemli dini ziyaret yerlerinden biridir.