ANNELER GÜNÜ VE ANAMLA SEÇİM SANDIĞI BAŞINDA ÇOCUKLUK HATIRALARIM

15 Mayıs 2023 Pazartesi 12:32

Gebze gazetesi www.gebzegazetesi.com ve www.gazetegebze.com.tr ile belgeselcinin not defteri köşesinde 15 Mayıs 2023 tarihinde yayınlanan makalemiz

https://www.gazetegebze.com.tr/kose-yazilari/anneler-gunu-ve-anamla-secim-sandigi-basinda-cocukluk-hatiralarim.html

PARTİ, SEÇİM, OY , SANDIK , MEBUS ,VEKİL VE LİDER SÖZÜNÜ İLK KEZ 58 YIL ÖNCE 5 YAŞINDA DUYMUŞTUM

Bugün 14 Mayıs hem Anneler Günü ve hem de 14 Mayıs 2023 genel seçimler siyaset ve seçim deyince 5 yaşında yaramaz bir çocuk olarak annem ve babamın peşine takılıp sandık başına gittiğim günleri hatırlar duygulu anlar yaşarım.
Zannediyorum 1965 yıllarıydı. Henüz 5 yaşındaydım. Merhum babam ve annemin peşine takılarak genel seçimler için oy vermeye gitmiştim.
Giresun Espiye ilçesi Dikmen köyünde annem Merhum Emine’nin peştamalından tutunarak merhum babamla oy vermek üzere Karakışla mahallesinden fındık bahçeleri arasından patika yoldan köy okuluna gittiğimiz güneşli güzel gününü hiç unutmuyorum.
Annemle oy verme kabinine girmiş annemin nasıl oy verdiğini daha sonra anam ve babamın deyimi ile reyini seçim saydığına attığı günler çok gerilerde kaldı. Bu güzel günler üzerinden tam 58 yıl geçmiş…
Türkiye 14 Mayıs Anneler Gününde 14 Mayıs 2023 genel seçimlerine gidiyor. Seçimlerin devlet ve milletimize hayırlı olmasını diliyor ebediyete intikal eden analara Allah’tan rahmet niyaz ediyorum.

SİYASİ TARİHİMİZDE 1965 GENEL SEÇİMLERİ
1960 Darbesi yapılmış Başvekil Menderes idam edilmiş. 1961 Anayasası'nda Millet Meclisi seçimlerinin “dört yılda bir”, ara seçimlerinin “her iki yılda bir Cumhuriyet Senatosu seçimiyle birlikte” yapılması öngörüldüğü için TBMM 13. Dönem Milletvekilliği seçimi 10 Ekim 1965'te düzenlendi. Seçim takvimi 3 Ağustos 1965 tarihinde başlamış darbeciler her yerde etkilerini gösteriyor askeri vesayet dönemi yaşanıyordu. Türkiye böyle bir ortamda 13 milyon seçmen oy vermek üzere sandık başına gidecekti.
Siyasi hatıralarımla ilgili daha önce Gebze gazetesinde belgeselcinin not defteri köşesinde yayınlanan makalemi sizlerle paylaşıyorum
http://www.gebzegazetesi.com/m/?id=5274&t=makale

ANAMIN ANLATTIKLARI
Ben dünyaya gözlerini 1960 darbesi ile açmış bir gazeteci ve belgeselciyim. Anacığıma küçük yaşlarda, ben ne zaman dünyaya geldiğimi sorduğumda, ihtilal olup, Menderes indirildiği 1960 yılının karakış ayında doğdun oğlum der gördüğü ilginç bir rüyasını da anlatırdı.
Bizim kuşak darbeler ihtilaller muhtıralar siyasi gerginliklerle büyüdü. Hayatımız darbelerle geçti. Daha ilk okul öğrenciyken, 1970 Muhtırasını gördük, Askerlik görevinde 1980 darbesini yaşadık, gazeteci olarak 28 Şubat, 27 Nisan ve son olarak 15 Temmuz’a hain darbe girişimine canlı şahitlik yaptık.

Benim için çok önemli anı olan annemle daha 5 yaşında rey atmaya (oy vermeye ) gittiğimiz 1965 seçimleri öncesi 1960 Darbesi ile ilgili Gebze gazetesinde belgeselcinin not defteri köşesinde yazdığım darbeler ve siyasi tarihimize ışık tutan makalemi sizlerle paylaşıyorum.
http://www.gebzegazetesi.com/m/?id=4234&t=makale

1965 Seçim öncesi Genel Durum

28 Kasım 1964’te yapılan genel kongrede Adalet Partisi Genel Başkanlığına seçilen Süleyman Demirel hızlı bir muhalefete başladı. Meclisteki diğer partilerle anlaşarak İsmet İnönü'nün bağımsızlarla kurduğu azınlık hükûmetini düşürmeyi başardı. 13 Şubat 1965'te, 1961 Kasım'ından itibaren dört senede art arda üç ayrı hükûmet kuran İnönü'nün başkanı olduğu 28. Hükümet'in TBMM'ye sunduğu 1965 mali yılı bütçe tasarısı, yapılan oylama sonucunda 197'ye karşılık 225 oyla reddedildi. İnönü oylamanın neticesinin açıklanmasından hemen sonra istifa etti. İnönü'nün istifasından sonra liderlerle bir araya gelen Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafsız bir başbakan aradı ve görevi o sırada Kayseri'den bağımsız senatör olan Suat Hayri Ürgüplü'ye verdi. Ürgüplü'nün başkanlığında, Adalet, Yeni Türkiye, Cumhuriyetçi Köylü Millet ve Millet partilerinin katılımıyla kurulan koalisyon hükûmetinde, Adalet Partisinin yeni Genel Başkanı Demirel Başbakan Yardımcısı oldu. Ürgüplü hükûmeti seçimlere kadar görevde kaldı.

1965 Yılı Seçim Sistemi

Ana madde: Millî Bakiye Sistemi
1965 yılının başlarında, Adalet Partisi'nin muhalefet etmesine rağmen, CHP ve meclisteki diğer partilerin iş birliği ile partilerin seçimlerde aldıkları oy oranlarıyla TBMM'de kazandıkları sandalye sayılarının oranlarının birbirine çok yakın olmasını sağlayacak Millî bakiye sistemi getirildi.306 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu’nun 32. maddesinde yapılan değişiklik ile seçim çevresi barajı kaldırıldı ve 1965 seçimleri milli bakiye sistemi ile yapıldı.

Her seçim çevresindeki artık oyların ülke düzeyinde değerlendirilmesi amacıyla geliştirilmiş millî bakiye sistemine göre her seçim çevresindeki geçerli oylar toplamı, o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına bölünerek “seçim sayısı” bulunur. Her parti listesinin aldığı geçerli oy sayısında “seçim sayısı” ne kadar varsa, o parti o seçim çevresinde o kadar milletvekilliği kazanmış olur. Her partiye ait geriye kalan geçerli oylar, seçimin yapıldığı bütün seçim çevrelerini içine alan “millî seçim çevresi” içerisinde toplanır. Bu toplam, seçim çevrelerinde açık kalan milletvekilliklerinin toplamına bölünerek “millî seçim sayısı” bulunur. Yani, artık oylar boşta kalan sandalye sayısına bölünür. Daha sonra her partinin millî seçim çevresi içindeki geçerli oy toplamı millî seçim sayısına bölünür ve bu sayıya göre milletvekillikleri bölüştürülür. Bu işlem sonucunda yine doldurulamamış milletvekillikleri kalırsa; bunlar, partiler arasında boş kalan geçerli oyların büyüklük sırasına göre partiler arasında bölüştürülür. Milli Bakiye sistemi, seçmenlerin verdikleri oylar seçim çevrelerinde etkili olmasa dahi ülke genelinde etkili olacağı için, küçük partilerin de temsil oranını artıran bir sistemdir. Cumhuriyet tarihinde milli bakiye sistemi ile yapılan tek seçim 1965 seçimleridir.

1965 Yılı Seçim Süreci

1961 Anayasası'nda Millet Meclisi seçimlerinin «dört yılda bir», ara seçimlerinin «her iki yılda bir Cumhuriyet Senatosu seçimiyle birlikte» yapılması öngörüldüğü için TBMM 13. Dönem Milletvekilliği seçimi 10 Ekim 1965'te düzenlendi. Seçim takvimi 3 Ağustos tarihinde başlamış partiler arasında büyük siyasi mücadele yaşanıyordu.

1965 seçimlerine gidilirken Cumhuriyet Halk Partisi siyasal yelpazedeki yerini 'ortanın solu' ifadesi ile tanımlayarak Türkiye İşçi Partisi'ne kayabilecek tabanını korumaya çalıştı. Adalet Partisi, “heyecanlı anti-komünizm sloganlarına dayanan” bir seçim kampanyası yürüttü.

Milli bakiye sistemi bir partinin çoğunluk elde etmesine çok az ihtimal vermesine karşın 10 Ekim 1965'te yapılan seçimlerde AP, diğer sağ partilerin özellikle de kendisi gibi Demokrat Parti'nin mirasçısı olan Yeni Türkiye Partisi'nin tabanlarını eritip yüzde 53 oy ve 240 milletvekili ile tek başına iktidar olmayı başardı. CHP yüzde 28,7 oy ile 134 milletvekili, MP yüzde 6 oy ile 31 milletvekili, YTP yüzde 3,7 oy ile 19 milletvekili, TİP yüzde 2,9 oy ile 15 milletvekili, CKMP yüzde 2.2 oy ile 11 milletvekili kazandı.

Cumhuriyet döneminde Meclise girebilen ilk sosyalist parti olan Türkiye İşçi Partisi (TİP), 54 ilde, yüzde 3'le 15 milletvekili kazanarak Meclis'te grup kurdu.

Demirel 27 Ekim 1965'te, 27 Mayıs darbesinden (1960) sonraki ilk tek parti hükûmetini kurarak Türkiye’nin 12. başbakanı oldu.

Adalet Partisi'nin çoğunlukta olduğu mecliste, 1968 yılında Seçim Kanunu değiştirildi.

1965 genel seçimlerinin sonuçları:

Toplam Seçmen 13.679.753
Toplam Kullanılan Oy 9.748.678
Toplam Geçerli Oy 9.307.563
Katılım Oranı (%) 71,3
Milletvekili Sayısı 450
(Yazının Kaynağı: https://tr.m.wikipedia.org/wiki/1965_T%C3%BCrkiye_genel_se%C3%A7imleri#:~:text=se%C3%A7im%201965%20se%C3%A7imleridir.-,Se%C3%A7im%20S%C3%BCreci,takivimi%203%20A%C4%9Fustos%20tarihinde%20ba%C5%9Flad%C4%B1.)